Podsumowanie 2023 roku w zarządzaniu ochroną zdrowia

Podstawę opieki zdrowotnej stanowi opieka podstawowa (POZ), a w tej dziedzinie 2023 rok był kontynuacją zmian zapoczątkowanych w 2022 roku, kiedy wprowadzono model opieki koordynowanej. Opieka koordynowana to wiele możliwości diagnostycznych i leczenia najczęstszych chorób przewlekłych już u swojego lekarza rodzinnego. Lekarz POZ może zlecić pacjentom badania w sytuacjach medycznie uzasadnionych, które do tej pory były zarezerwowane dla lekarza specjalisty. Leczenie jest oparte na Indywidualnym Planie Opieki Medycznej (IPOM) i uwzględnia nie tylko wykonywanie badań, lecz także konsultacje między lekarzem POZ a lekarzem specjalistą i dodatkowe konsultacje np. z dietetykiem.

Od 2023 roku pacjenci mają możliwość skorzystania z usług opieki koordynowanej w większej liczbie przypadków. Przykładem są pacjenci ze stanem przedcukrzycowym w dziedzinie diabetologii oraz osoby z nadczynnością tarczycy w endokrynologii. Ponadto wprowadzono nowy zakres opieki koordynowanej, obejmujący diagnostykę i leczenie przewlekłych chorób nerek. W ramach tego programu pacjenci uzyskali dostęp do następujących usług:

• kompleksowa porada,
• badania diagnostyczne, w tym UACR (wskaźnik albumina/kreatynina w moczu),
• konsultacje specjalistyczne,
• porady edukacyjne,
• konsultacje dietetyczne.

W 2023 roku zgodnie z rekomendacją Zespołu do spraw wdrażania opieki koordynowanej w POZ rozszerzono także realizację świadczeń zdrowotnych w ramach budżetu powierzonego opieki koordynowanej na populację pacjentów poniżej 18 roku życia objętych opieką przez danego świadczeniodawcę, na podstawie złożonych deklaracji wyboru.

Od 9 stycznia 2023 r. wprowadzono możliwość wykonywania w placówkach POZ testów antygenowych w kierunku grypy/COVID-19/RSV (tzw. testy 3w1). Test jest świadczeniem gwarantowanym w POZ, ale nie jest wykonywany na żądanie pacjenta – o zleceniu bezpłatnego dla pacjenta testu decyduje lekarz POZ na podstawie badania oraz oceny stanu jego zdrowia. Wykonanie testu antygenowego wskazane jest przede wszystkim u osób, u których występują objawy kliniczne infekcji dróg oddechowych i należą do grup ryzyka ciężkiego przebiegu tych chorób i/lub rozwoju powikłań. Przychodnie POZ mogą nabywać ww. testy od wszystkich producentów, importerów i dystrybutorów oferujących ten rodzaj testów na rynku polskim.

1 stycznia 2023 r. weszła w życie ustawa z 16 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw, która zakłada m.in. przeniesienie kosztów m.in. świadczeń wysokospecjalistycznych, ratownictwa medyczne go, darmowych leków dla osób w wieku 75+ oraz dla kobiet w ciąży, czy opłacania za wybrane grupy społeczne składek na ubezpieczenie zdrowotne z budżetu państwa do NFZ.

Ustawa wprowadza również inne ważne z punktu widzenia placówek medycznych zmiany, m.in. modyfikuje przepisy dotyczące wykonywania zawodu przez lekarzy czy wprowadzenie przepisu incydentalnego umożliwiającego ministrowi zdrowia w 2023 roku wsparcia finansowego inwestycji realizowanych w określonych podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym są samorządy.

Dotychczas do trzeciego dnia hospitalizacji, rozliczanego wybraną Jednorodną Grupą Pacjentów, szpital otrzymywał połowę stawki za hospitalizację. Pełna stawka była wypłacana od trzeciego dnia hospitalizacji. Od lutego 2023 roku NFZ zwiększył stawkę za pierwsze dni hospitalizacji. W rezultacie za przyjęcie i wypis pacjenta ze szpitala w tym samym dniu NFZ płaci około 50% pełnej stawki za hospitalizację. W kolejnych dniach hospitalizacji stawka stopniowo rośnie, co 17%, tak aby trzeciego dnia hospitalizacji osiągnąć 100%. Zmiany w rozliczaniu hospitalizacji weszły w życie od lutego.

Ważnym wątkiem wskazywanym w 2023 roku była profilaktyka zdrowotna, a tu m.in. podpisanie ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Krajowa Sieć Onkologiczna to jedna z najważniejszych inicjatyw Narodowej Strategii Onkologicznej.

Sieć ma zapewnić kompleksową opiekę onkologiczną w całym kraju, a poszczególne etapy leczenia będą przebiegały według ściśle określonych standardów, przy współpracy specjalistów różnych dziedzin.

Priorytetem jest zapewnienie każdemu dorosłemu pacjentowi, niezależnie od miejsca zamieszkania, opieki onkologicznej opartej na jednakowych standardach diagnostyczno-terapeutycznych. 

KSO będą tworzyć szpitale i placówki ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, które zawrą z Narodowym Funduszem Zdrowia odpowiednią umowę w zakresie diagnostyki i leczenia onkologicznego.

Strukturę KSO będą tworzyły specjalistyczne ośrodki leczenia onkologicznego III, II i I poziomu referencyjnego (SOLO III poziomu, SOLO II poziomu, SOLO I poziomu) wraz z centrami kompetencji i ośrodkami satelitarnymi, jak również ośrodki kooperacyjne. Tylko podmioty lecznicze wchodzące w skład KSO będą uprawnione do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie opieki onkologicznej, finansowanych ze środków publicznych.

Przyjęta przez Sejm data graniczna stworzenia specjalistycznych ośrodków leczenia onkologicznego (I, II i III stopnia) w ramach KSO to 1 kwietnia 2024 r.

22 czerwca 2023 r. weszła w życie ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych, która reguluje m.in. zasady wykonywania zawodu, reguły odpowiedzialności zawodowej i ustanawia samorząd ratowników medycznych.

W przypadku tej ostatniej zmiany samorząd jest powołany analogicznie do innych zawodów medycznych jak: lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki.

Zgodnie z ustawą przynależność do samorządu jest obowiązkowa, wykonywanie zawodu ratownika medycznego jest zaś możliwe po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu oraz uzyskaniu wpisu do rejestru. Ustawa przewiduje też możliwość prowadzenia studiów magisterskich. Zakłada bowiem możliwość kształcenia ratowników medycznych na studiach drugiego stopnia.

Lipiec tradycyjnie już przyniósł wzrost minimalnych wynagrodzeń w ochronie zdrowia. Prezes GUS opublikował kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej, która w 2022 roku wyniosła 6.346,15 zł (od tej wartości uzależniona jest wysokość minimalnej pensji w ochronie zdrowia). 

W związku z tym pensja minimalna w podziale na 10 grup zawodowych (współczynnik pracy) wynosi od lipca 2023 r. od 4.125 zł brutto (pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny z wymaganym wykształceniem poniżej średniego) do 9.201,92 zł brutto (lekarze ze specjalizacją).

Od 31 grudnia 2023 r. miał wejść w życie obowiązek funkcjonowania punktów nocnej i świątecznej opieka zdrowotna przy każdym SOR-ze. Celem tego rozwiązania jest możliwość przekierowania do nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej (NiŚOZ) pacjentów niebędących w stanie nagłym. Należy jednak podkreślić, że pojawił się projekt przesuwający ten termin o kolejne 12 miesięcy, do 31 grudnia 2024 r.

Z końcem września opublikowano ustawę regulującą wykonywanie, rozwój zawodowy i odpowiedzialność zawodową zawodów medycznych, które dotychczas nie były objęte regulacjami ustawowymi. Chodzi m.in. o zawody: asystentki stomatologicznej, opiekuna medycznego, podiatry, protetyka słuchu czy technika masażysty. Łącznie na liście jest kilkanaście zawodów, które będą teraz zawodami medycznymi, a ustawa wprowadza mechanizm, który zapewni dostęp do zawodu medycznego tylko profesjonalistom, posiadającym odpowiednie wykształcenie.

W drugiej połowie sierpnia 2023 roku ogłoszono w Dzienniku Ustaw opracowywaną przez ponad dwa lata ustawę o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta oraz powiązaną z nią nowelizację ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw. Wspomniane ustawy w sposób kompleksowy i skoordynowany określają zadania, obowiązki i uprawnienia podmiotów prowadzących działalność leczniczą (PWDL) w zakresie zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej.

Ustawa ta jest szczególnie istotna dla kierujących placówkami szpitalnymi. Wdrożenie nowych przepisów powinno rozpocząć się tam już we wrześniu, tak by umożliwić zakończenie z sukcesem wszystkich procedur koniecznych dla udzielania w przyszłości świadczeń finansowanych ze środków publicznych.

Zgodnie z ustawą, na system jakości i bezpieczeństwa pacjenta w opiece zdrowotnej składają się cztery podstawowe elementy:

• autoryzacja;
• wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem;
• akredytacja;
• rejestry medyczne w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia.

Z perspektywy kierującego podmiotem wykonującym działalność leczniczą kluczowe będzie uzyskanie autoryzacji. Jest ona bowiem, zgodnie z art. 6 ustawy o jakości, „warunkiem realizacji przez podmiot wykonujący działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w ramach profili systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 95l ustawy o świadczeniach”. Chodzi o szpitale należące do „sieci”, o której mowa w wymienionym przepisie.

Żeby uzyskać autoryzację, szpital musi przede wszystkim spełniać wymogi tzw. rozporządzeń koszykowych, czyli „wydanych na podstawie ustawy o finansowaniu świadczeń, określających warunki realizacji danego świadczenia gwarantowanego, w tym dotyczących personelu medycznego i wyposażenia w sprzęt i aparaturę medyczną, mając na uwadze konieczność zapewnienia wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej oraz właściwego zabezpieczenia tych świadczeń”.

Nie jest to więc nowość dla kierujących placówkami. Jednak kumulatywnie placówka musi spełnić warunek posiadania wewnętrznego systemu, który składa się z zasad, procedur, metod oraz opisów stanowisk pracy — w celu zapobieżenia wystąpieniu zdarzeń niepożądanych.

Autoryzacji udziela Narodowy Fundusz Zdrowia na wniosek podmiotu prowadzącego działalność leczniczą, po uprzednim odbyciu tzw. wizyty autoryzacyjnej. Autoryzacja jest wydawana na 5 lat, a NFZ ma obowiązek ustawowy rozpatrzyć wniosek w terminie 3 miesięcy od jego złożenia. Decyzja o udzieleniu lub odmowie autoryzacji jest decyzją administracyjną, co implikuje możliwość odwołania od jej treści.

Ustawa przewiduje pewne udogodnienia dla podmiotów, które w toku procedury autoryzacyjnej nie będą spełniały wszystkich wymogów, dlatego tak ważne jest pilne podjęcie kroków, by przygotować się do procedury.

W toku postępowania administracyjnego NFZ będzie mógł wskazać podmiotowi istniejące uchybienia i wyznaczyć termin na ich usunięcie, tym samym zawieszając trwające postępowanie. Jest to swoista ochrona podmiotu przed ostatecznym wydaniem decyzji dla niego niekorzystnej.

Gdyby jednak taka decyzja zapadła, art. 14 ustawy wskazuje, że kolejny wniosek o autoryzację w tym samym zakresie może zostać złożony po upływie 12 miesięcy od dnia doręczenia decyzji administracyjnej o odmowie wydania albo cofnięciu autoryzacji. Przepis ten powinien być przedmiotem szczególnej uwagi w zakresie analizy ryzyka prowadzonej działalności leczniczej.

Nowe przepisy dotyczące akredytacji i wniosków akredytacyjnych wchodzą w życie 1 stycznia 2024 r.